Wednesday, December 15, 2010

erwer

Фэн клуб
Ээж болсон ч рок хөгжимдөө үнэнч
Б.Эгшиг

Рок дуу, банзан гитар, хар өнгөөр ихэнх хүн дуучин Х.Отгоог төсөөлдөг. Тэгвэл альтернатив дуучин бүсгүй одоо ээж болж, намба суусан хэмээн зарим фэн нь ярьсан. Гэсэн ч Х.Отгоо урлагтаа, тэр дундаа рок хөгжимд үнэнч байж, шинэ цомгоо гаргахаар зэхэж буй. Хэдийгээр энэ жилдээ багтаан цомог гаргахаар төлөвлөсөн ч Р.Энэрэл охин нь ээждээ дуугаа бичүүлэх чөлөө ч өгөхгүй байгаа гэнэ. Шинэ оноо дуучин Х.Отгоо анх удаа халуун ам бүлээрээ буюу охин, нөхөр хоёртойгоо тэмдэглэх болсондоо тун баяртай байгаа гэсэн.

Овог нэр: Х.Отгончимэг
Орд: Охин
Ам бүл: 3. Нөхөр, охины хамт амьдардаг
Чөлөөт цагаараа хөгжим сонсож, зурагт үзэх дуртай
Хамгийн анх II ангидаа аавын тухай дуу зохиосон
Сүүлд байгаль орчноо хамгаалахыг уриалсан дуу хийсэн
Ямар ч уран бүтээлч үзэл бодол, дотоод ертөнцөө илэрхийлэхээс гадна нийгэм рүүгээ хандах хэрэгтэй гэж боддог
Шүтдэг уран бүтээлч: Олон хамтлаг, дуучид бий ч “Cranberries”, “Cardigans”, “Carpenters” зэрэг эмэгтэй дуучинтай хамтлаг их сонсдог
Фэнүүдээсээ юу авдаг вэ: Урам, сэтгэлийн дэм, эрч хүч
Фэнүүддээ юу өгөхийг зорьдог вэ: Сайн уран бүтээл
Ээж болоод өөрчлөгдсөн зүйл: Илүү хариуцлагатай, мөн өмнөхөөсөө завгүй болсон

Monday, December 13, 2010

Юу харах нь чухал биш, яаж харж байгаад л үнэ цэнэ нь оршдог



Хаа нэг тийш тэмүүлсэн, давхиж буй хүлэг, азарганы ноцолдоон, шөнийн тэнгэр дор үүрсэх адуун сүрэг гээд морины хөдөлгөөн, хэлбэрийг уран бүтээлчид янз бүрээр илэрхийлдэг. Харин зураач М.Эрдэнэбаярын морьд бусдаас өөр. Хөдөлгөөнгүй, нэг байрандаа зогсож байгаа мэт харагддаг ч түүний хүлгүүд цаанаа л бардам, омголон санагддаг. “Энгийн хэрнээ сүрлэг, тайван мөртлөө эрчтэй зүйлийг би өөрийнхөө дотор босгосон. Тэр зүйл морины дүрсээр дамжсан юм. Хамгийн гол нь юуг харж байгаа нь чухал биш, яаж харж байгаад л үнэ цэнэ нь оршдог гэж би боддог” хэмээн тэрбээр тайлбарласан юм.

-Морь зурж үзээгүй уран бүтээлч ховор байх. Харин таны уран бүтээлийг морь тэр чигт нь эзэлдэг. Юу нь таныг тэгтлээ татсан юм бэ?
-Монголын соёлын өвийг хадгалж, үндэсний бэлгэдэл болсон амьтан бол морь. Энэ амьтанд хайргүй ард түмэн ч гэж байдаггүй байх. Тиймээс морь гэдэг тун түгээмэл сэдэв л дээ. Би 1992 оны үеэс энэ сэдвээр дагнан зурж эхэлсэн юм. Бараг 20 жил болж. Миний зургаас давхисан, их тэмүүлэлтэй морьд харагддагүй. Ямар нэгэн байрлалд зогсож л байдаг. Би тэдгээрийг газар дэлхийтэй нягт холбоотой, салшгүй байгаагаар дүрслэх дуртай. Мөн өөртөө итгэлтэй, хүчирхэг байдлаар харуулахыг зорьдог.
-Английн нэгэн урлаг судлаач таны тухай ном гаргах гэж байгаа гэж сонссон.
-Тийм ээ. Урлаг судлаач Ян Финдли гэдэг хүн бий. Яагаад морь зурдаг, юуг илэрхийлдгийг судлаж, каталоги маягийн ном бичиж байгаа. Одоогоор бэлтгэл нь явагдаж байна. Монголын соёл, хүмүүс, өнгө гээд олон зүйл миний зургуудаас харагддаг гэж тэр хүн бичсэн байсан. Миний бүтээлүүдийг судлахын тулд энд олон удаа ирж, хөдөө аялан, бурхан шашин, түүх дурсгалын газраар явж үзсэн юм билээ. Мөн манай бусад уран бүтээлчдийн зургуудыг үзэж, монголч эрдэмтдийн номыг уншиж, надтай ч уулзсан. Гадаадын олон оронд үзэсгэлэнгээ гаргаж, урлаг судлаач, шүүмжлэгчдийн нүдэнд өртсөн нь тэр байх.
-Таны урланд цөөнгүй ном харагдлаа. Бүтээлээ туурвихын тулд соёл, зан заншилтай холбоотой ном, эх сурвалжийг сөхөх хэрэг гардаг уу?
-Би өөрийгөө урлаг хийдэг гэж боддог. Тэрнээс морь судлаач биш шүү дээ. Энэ бол миний урлагийн бүтээл хийдээ ашиглаж буй нэг дүрс юм. Гэхдээ олон жил энэ амьтныг зурж байгаа учраас өөрийн эрхгүй сонирхдог юм билээ. Манай урлагийн түүх л гэхэд тэр чигтээ нүүдэлчдийн соёл, ахуйг харуулсан байлаг. Тэр бүтээлүүдэд морийг заавал ч үгүй дүрсэлсэн байдаг шүү дээ. Буддын шашны танка зурагт ч морь унасан бурхад цөөнгүй бий.
-Зөвхөн морины дүрсээр бүхнийг илэрхийлж болох уу?
-Хэлбэр, өнгө, зохиомжийн шүтэлцээнд дүрслэх урлаг оршдог. Морь бол миний хувьд бүтээлээ, өөрийгөө илэрхийлэх нэг хэлбэр.
-Сүүлийн үед уран бүтээлчид контемпорари тийш хошуурах болж. Таны бүтээлүүд ч орчин үеийн хэв маягтай байдаг.
-1970, 1980-аад оноос эхлэн урлагт энэ урсгал хүчтэй түрж, орж ирсэн. Өнөөдрийн, энэ цаг үеийн уран бүтээлчдийн бүх л туурвил контемпорари төрөлд багтдаг юм. Миний бүтээлүүдийн тухайд, аль ч улсын хүн харсан контемпорари урлаг гэж хэлэх байх.
-Таны бодлоор уран бүтээлч улс төр, нийгмийн бухимдлаас ангид байх хэрэгтэй юу, эсвэл түүнийг илэрхийлэгч болдог уу? Таны бүтээлд нийгэм хэрхэн тусдаг бол?
- Өнгөрсөн хавар бидний хэдэн уран бүтээлч нийлж, “Алтан тариа” компан ивээн тэтгэн “Төсөөллөөс бүтээл хүртэл” нэртэй үзэсгэлэн зохион байгуулсан. Энэ үзэсгэлэнд нийгмийн болохгүй, бүтэхгүй байгаа зүйлсийг зургаараа илэрхийлсэн 10 уран бүтээлчийг сонгон оролцуулсан юм. Манай дүрслэхийн сургуулиудад урлаг улс төрөөс ангид байх ёстой гэж заадсаар байна. Гэхдээ ямар ч уран бүтээлчид нийгэм нь ил, далд хэлбэрээр нөлөөлж, бүтээлд нь тусгалаа олдог. Ингэж хэлэх нь зарим нэгний дургүйцлийг төрүүлнэ, нөгөө хэсэгт нь таалагдах байх. Гэхдээ уран бүтээл бол тийм л байдаг.
-Таны сүүлд ажиллаж буй бүтээлд шар өнгө голлож. Улаан, хар өнгөний хослол ч харагдаж байна.
-Би бүтээлдээ бүх өнгийг ашигладаг. Заримдаа нэг өнгөнд хүчтэй татагдах үе бий. Өмнө нь улаан өнгөнд их дуртай байсан. Ойрд харыг их хэрэглэж байна. Өнгөнүүдийг зохицуулж, бүтээл туурвих нь хэцүү мөртлөө сонирхолтой, тааламжтай ажил. Сүүлд ажиллаж байгаа энэ бүтээлдээ хараахан нэр өгөөгүй. Нэг их утга санаа бодож хийгээгүй л дээ. Хэлбэр, өнгөний тоглолтыг чухалчилсан.
-Таны хувьд агуулгаас илүү хэлбэр чухал байдаг уу?
-Хэлбэр гол нь. Миний бүтээлүүд ерөнхийдөө нэг агуулгатай, харин илэрхийлэх хэлбэр нь хязгааргүй.
-Яаж ойлгох, агуулгыг хэрхэн хүлээн авах нь үзэгчдэд нээлттэй гэсэн үг үү?
-Үнэндээ бол үзэгчдийн хэрхэн хүлээн авч буйд надад нэг их чухал биш. Тэд яаж ч хүлээн авч болно. Хэрвээ би үзэгчдийн юуг таашааж, юунд дуртай байгааг хэт сонирхоод байвал бүтээлээ хийхэд хэцүү шүү дээ. Нэг мэдсэн хүмүүсийн дуртай зүйлд анхаарлаа хандуулдаг болох ч юм билүү. Өөрийгөө л чагнах хэрэгтэй.
-Та морьтой юу?
-Байсан. Одоо байхгүй л дээ. Тэгээд ч бүтээсэн олон морь маань надад хангалттай.
-Морьд тань эзэндээ юу өгдөг бол?
-Надад бүх зүйлийг өгдөг. Сэтгэл ханамж, эрч хүч гээд л. Мөн эднийхээ ачаар таван тивээр явж байна шүү дээ.
-Хамгийн сүүлд хаана үзэсгэлэнгээ гаргасан бэ?
-Хонг Конгод бие даасан үзэсгэлэнгээ гаргасан. Харин Монголд 2003 оноос хойш үзэсгэлэн гаргасангүй. Үзэхийг үнэхээр хүссэн хүмүүс бол урланд маань ирдэг юм.

Saturday, December 11, 2010

Амьдралыг магтан дуулагч Мика





Дуу хөгжмийг хүний анд нөхөр гэдэг. Хэрвээ тийм бол Микагийн дуунууд хэний ч тэр хамгийн сайн найз. Төгөлдөр хуур, бөмбөр, трампет, гитар хосолсон хэмнэлд сэтгэлд ойр, дулаан дотно үгсийг фальцет хоолойгоор дуулахыг нь юутай зүйрлэж болох вэ? Би л хувьдаа үүнийг нарны цацраг, инээмсэглэл, тэврэлт, үнсэлттэй адилтгана. Дээр нь улбар шар өнгө, шоколадтай зайрмагны амтыг нэмчихвэл арай нялуун болчихгүй байгаа даа. Харин түүний уран бүтээлүүдийг хүнээр зүйрлэвэл гэнэн цайлган мөрөөдлөөр дүүрэн жаахан хүү, бүхнийг үзэж туулахыг хүсэх их тэмүүллээр бялхсан өсвөр насны хүүхэд, эрч хүчээр цэнэглэгдсэн залуу харагддаг гэдэгтэй ихэнх фэн нь санал нийлдэг. Учир нь Мика уран бүтээлээ semi-autobiographical буюу хагас намтарчилсан байдлаар бүтээдэг юм. Бүх дууны үг, аяа зохиож, зөвхөн өөрийнхөө мэдсэн, мэдэрснээ дуулдаг нь худал хуурмагыг үзэн яддагтай нь ч холбоотой биз.

Ливанд мэндэлж, Францад өссөн Англи зүрх
Америкийн саятан залуу, үзэсгэлэнт Ливан бүсгүй хоёрын таван хүүхдийн гурав дахь нь болох Мика 1983 онд Бейрут хотод төржээ. Түүнийг нэг ойтой байхад Ливаны христ, лалын шашинтнууд хоорондоо байлдаж эхэлсэн бөгөөд дайны галаас зугтсан мянга мянган дүрвэгчийн нэг нь Микагийн гэрийхэн байв. Тэд Парист суурьшиж, эцэг эх нь хүүхдүүдээ боловсролтой, урлагийн мэдрэмжтэй хүмүүс болгон төлөвшүүлэхэд голлон анхаарч байсан гэдэг. Ирээдүйд “Попын ханхүү” хэмээн өргөмжлөгдсөн Мика хүү Францад байхдаа төгөлдөр хуур тоглож сурчээ. Түүний анх тоглож сурсан дуу нь Жое Дассины "Les Champs-Élysées" байв. Харин зохиосон анхны ая нь “Уур хилэн” нэртэй төгөлдөр хуурын гоцлол. Хожим нь Мика тэрхүү уран бүтээлээ “аймшгийн муухай” хэмээн ярилцлагтаа дурдсан байдаг. Тэгээд ч анхны дууг нь эс тоцвол “Попын ханхүү” ахин хэзээ ч сөрөг утгатай бүтээл туурвиагүй. Хэн нэгний сайн талыг олж харж, амьдралын агшин бүрээс аз жаргалыг мэдрэх нь түүний баримталдаг нэг зарчим.
Микаг есөн нас хүрэх үед аав нь бизнесээ Лондон руу шилжүүлж, гэрээ тйиш нүүлгэлээ. Лондонд ирсэн нь Микад огтхон ч таалагдсангүй. Эрвээхэй зангиа байнга зүүж, өнгө алагласан хувцас, дөрвөлжин хээтэй өмдөөр гоёдог этгээд хүүг сургуулийнх нь хөвгүүд үргэлж дээрэлхдэг байв. Уншиж, бичихэд нь хүндрэл учруулдаг дислексийн эмгэгтэй байснаас сургуулиасаа гарчээ. Ингээд тэрбээр гэрийн багшаар хичээл заалгах болсон аж. Мөн энэ хугацаанд баян эцэг эх нь хүүгийнхээ авьяасыг анзаарч, Оросын дуурийн дуучин Алла Ардаковт шавь оруулжээ. Хэдэн жилийн дараа Мика ахлах сургуульдаа орсон бөгөөд найрал дуунд гоцолдог болов. Сургуулиа төгсөөд тэр Лондонд оршдог “Royal College of Music”-д элссэн юм.

“Тэр тайзан дээр төрсөн”
Коллежоо дүүргэснийхээ дараа Мика уран бүтээлээ эрчимтэй туурвиж эхэллээ. “Dodgy Holiday” цомгоо нэгэн жижиг студид бичүүлж, алдартай хөгжмийн продюсерүүд, компаниудын хаалгыг ээлж дараалан татсаар. Гэвч тэдгээр хаалгууд дөнгөж эхэлж буй залуу дуучны өмнө тасхийн хаагдаж байлаа. Харин “Universal music”-ынхон залууд боломж олгон, “Grace Kelly” дууг сонсмогцоо хөгжмийн ертөнцөд тэсрэлт хийж чадах үнэт эрдэнэ олсноо ухаарсан байна. Тэд залууд боломж өгөх бус, Мика “Universal music”-д боломж олгосон юм. 2007 он бол Микагийн хувьд алдрын оргилд хүрэх эхний алхам болжээ. “Grace Kelly” радиогоор цацагдсан даруйдаа газар газрын хит парадыг тэргүүлж, тэр ондоо интернетээр хамгийн олон удаа татсан бүтээлээр шалгарсан юм. “Life in Cartoon Motion” “цомог нь 2007 оны хоёрдугаар сард худалдаанд гарч, дэлхий дахинаа зургаан сая хувь борлогдон, эзэндээ “BRIT Award”, “Грэмми” авчирав. Бүхний эхлэл “Life in Cartoon Motion” цомгийнх нь загварыг Микагийн эгч Ясмин хийсэн юм билээ. Тэрбээр мөн бусад уран бүтээлчдэд нууц нэрээр дуу зохион өгдөг. Гэхдээ энэ талаараа ярих тун дургүй. “Роллинг стоунз”, “Аеросмит”, Род Стюарт, Мэрай Кэри нарын уран бүтээлчтэй гэч шахам жил ажилласан алдарт гэрэл зурагчин Лаура Левис “Мика бол төрөлхийн од. Тэр яг л тайзан дээр төрсөн юм шиг заримдаа санагддаг. Жаахан ичимхий, даруу занг нь эс тооцвол тэр тайзан дээр гарч ирмэгцээ л бүгдийг гэрэлтүүлдэг” хэмээсэн нь бий. Түүний хамгийн сүүлд гаргасан “The boy who knew too much” ч эхний цомгийн түүхийг давтаж, Их Британи, АНУ, Европын хит жагсаалтуудын эхэнд багтаж чадсан юм. Өнгөрсөн оны есдүгээр сард тэрбээр цомгийн баяраа тэмдэглэхдээ алдартай одод, продюсеруудыг бус харин үнэнч фэнүүдээ урьсан байна. Хэрвээ Лаура Левисийн хэлсэн үгэнд итгэвэл фэнүүдтэйгээ ойр дотно байх нь жинхэнэ одын нэг чанар биз ээ.

Хайр сэтгэлд хязгаар үгүй
Мика олны нүдэн дээр хэн нэгэн бүсгүйтэй болзох, хамт явж харагдах нь ховор. Мөн хайр дурлал, эмэгтэйчүүдийн талаар нэг их ярьдаггүй. Энэ бүхнээс нь үндэслэн хүмүүс түүнийг ижил хүйстэн гэж харддаг. Харин Мика өнгөрсөн жил “Out” сэтгүүлд өгсөн ярилцлагадаа энэ тухай ам нээсэн юм. “Хүмүүсийн бэлгийн чиг баримжааг элдэв төрөлд хувааж, ангилах нь надад таалагддаггүй. Хамгийн гол нь хэнийг ч тэр үл ялгаварлан, хүн гэдэг үүднээс хандан, хүндэтгэх хэрэгтэй” хэмээжээ. Түүнчлэн “Хэн нэгнийг хайрлаж, дурлахад хил хязгаар гэж үгүй. Дурласан үед нөгөө хүний нас, хүйс, угсаа гарал огтхон ч хамаагүй шүү дээ. Хэрвээ ямар нэгэн ангилалд заавал багтаах ёстой бол намайг бисексуал гэж нэрлэж болно” гэсэн юм. Хэдийгээр Мика амьдралын сайн сайхан, гэрэл гэгээг дуулдаг ч нийгмийн асуудал хөндсөн сэдвүүд ч уран бүтээлд нь бий. Туранхай, гоолиг биетэй бүсгүйчүүдийг нийтээрээ даган дуурайж, телевиз, кино ч үүнд их хувь нэмэр оруулах болсонд тэр санаа зовон “Big girl you are beautiful”-аа бичжээ. Бүтээлүүд нь хагас намтарчилсан байдгийн адилаар энэ дуугаа Мика ээжээсээ сэдэвлэн зохиосон. Түүний ээж нь илүүдэл жинтэй ч үүндээ нэг их санаа зовдоггүй, сайхан гэдэгтээ итгэлтэй эмэгтэй аж. Түүнчлэн тэрбээр зарим ижил хүйстнүүдийн хэцүү нөхцөл байдлын тухай “Billy Brown”-г бүтээсэн. Хүнтэй гэрлэж, хүүхэдтэй болсон ч өөр залууд дурласан эрэгтэйн тухай тэр энэ дуундаа өгүүлдэг юм.

Үнэр цуглуулагч
Мика франц, испани хэлээр чөлөөтэй ярьдаг. Хятад хэл сурч байсан ч удалгүй орхисон. Үүнийг тэрбээр “Дургүйд хүчгүй” хэмээн тайлбарладаг юм билээ. Мика багадаа ээжтэйгээ хамт бараг долоо хоног бүр тавилгуудынхаа байрлалыг өөрчилдөг байв. Түүний энэ зан одоо ч хэвээрээ. Микагийн цомгийн хавтаснууд өнгө алагласан эрээн, мяраан, өөрөө ч донжтой гэгч хувцасладаг ч гэр нь энгийнээс энгийн гэнэ. “Миний хувьд сайн чанарын зурагт, тухтай буйдан байхад л хангалттай. Мөн гэрт элдэв янзын өнгөтэй олон зүйл байхад дургүй” хэмээн ярьдаг түүний гэрт цагаан өнгө зонхилдог аж. Микагийн нэг этгээд хообийг хүмүүс тэр бүр мэддэггүй. Тэр бол үнэр цуглуулагч. Хэн нэгэнтэй анх уулзахдаа хүмүүс гар, хумс, гутал, үс гээд аль нэг талыг нь илүү анзаардаг. Харин Микагийн анхаарлыг тухайн хүний үнэр татдаг байна. Хэрвээ түүнд хэн нэгний, ямар нэг зүйлийн үнэр таалагдах юм бол тэрэнтэй холбоотой зүйлийг авч, хуруу шилэнд хийн хадгалдаг аж. “Зарим хүн миний энэ хообийг хачин, гаж гэдэг. Гэхдээ юу хийх нь миний л асуудал. Би зүгээр л сайхан үнэрт дуртай” гэж тэр хэлдэг. Түүний угаалгын өрөөнд тус бүр ямар нэгэн үнэрийг шингээсэн олон хуруу шилээр дүүрэн тавиур байдаг аж. Үнэр цуглуулагч, амьдралыг магтан дуулагч, хил хязгааргүй хайрлагч, хүний эрхийн төлөө тэмцэгч “Попын ханхүү” өнгөрсөн намраас дэлхийг тойрох аялан тоглолтдоо гарчээ. Микаг аялан тоглолтын замдаа явж байхад нь өнгөрсөн даваа гаригт ихэр нь Францад мэндэлжээ. Парист төвтэй Лааны тосон музей Микаг урласан нь тэр юм. Лааны тосон Микаг харсан хүн бүр л дуучинтай усны дусал мэт адил болсныг нь хэлсэн гэнэ. Харин Мика ихрийнхээ тухай юу гэх бол?

Saturday, December 4, 2010

zaa odoo

Хорвоогийн бүх талхыг амтална гэвэл хэзээ ч бүтэшгүй
Б.Эгшиглэн

“Ямар нэг зүйлээс гүн гүнзгий утга санаа хайж, айхтар томоор тайлбарлах дургүй. Зүгээр л цагийг хөгжилтэй өнгөрүүлж, энгийн байх дуртай” хэмээн дуучин Ж.Буянаа ярьдаг. Зураачийн мэргэжилтэй ч хүсэл сонирхол нь түүнийг хөгжмийн зам руу хөтөлжээ. Тэрбээр 2006 онд анхны бие даасан цомог “Эргэх дөрвөн улирал”-аа гаргасан бол 2007 онд “Ocean’s 11” хамтлагтайгаа “Great Mongolian songs”-ыг бүтээсэн юм. Түүнчлэн ая зохиогч Б.Долгионтой хамтарч “40 мянгатын блюз”-ыг гаргаж, нэгэн үеийнхний дурсамжийг сэргээсэн билээ.

-“Бага тойргоос амьдрал эхэлж байлаа. Банзан гитартай орцонд дуу дуулдагсан” гэж та дуулдаг. Хөгжимтэй холбогдсон түүх тань яг ингэж эхэлсэн үү?
-Миний талийгаач ах, гитарчин Д.Энхболд хоёр нэг хамтлагт байсан юм. Тэдний бэлтгэл хийхийг харж, сонсдог хөгжимд нь чих тавина. Д.Энхболд ах тухайн үедээ хэнээс ч илүү сайн тоглодог байлаа. Тэгэхээр хөгжмийн амтанд орж, тоглож сурахаас өөр аргагүй. Анх би найман настайдаа гитар сурч, өдийг хүртэл тоглож байна.
-Бүх дэлхий тэр чигтээ электро, хип хоп, техно руу хошуурцгааж байна. Хит парадын дийлэнх хэсгийг ч энэ төрлийн уран бүтээл эзэлдэг. Харин та яагаад ретро стиль, акустик дуугаралтыг илүүд үздэг юм бэ?
-Дуу хөгжим гэдэг хүний чихэнд зориулагдсан зүйл, тийм үү? Чихэнд хүрэх тэр аялгууг хүний гараар хийвэл илүү сайхан мэдрэмж төрүүлж, сэтгэл зүрхэнд ойр юм шиг надад санагддаг юм. Хэдийгээр орчин үеийн техник технологи, компьютер ашиглан дуу хөгжмийг хийж байгаа нь нэг талаар ололттой боловч амьд хөгжим сонсоход төрдөг мэдрэмж төрүүлж чадахгүй болов уу. Өнөөдөр хөгжмийн ертөнцийг Америк бараг тэр чигт нь эзэлж. Саяхан би Итали яваад ирлээ л дээ. Тэгэхэд тэндхийн залуус ч Итали дуугаа биш, Америкчуудыг сонсож байна. Гэхдээ өндөр хөгжилтэй, том зах зээлтэй орны хүчээр “шахаж” байгаа дууг сонсохоо хүн өөрөө л шийднэ. Тэгээд ч мартагдсан хуучин зүйл сэргэхийг шинэ гэдэг байх аа. 2000 оны дундаас жааз, сөүл чиглэлийн уран бүтээлчид болох Нора Жонс, Эми Уайнхаус, Майкл Бабли гарч ирж, бүх дэлхий одоо ч тэднийг сонссоор л байна. Тэгээд ч цаг үе бүхэн давтагдашгүй нэг уран бүтээлчтэй. Хэдэн арван жил өнгөрсөн ч тэдний бүтээл хуучирдаггүй. Жишээ нь л гэхэд Beatles, Элвис Пресли, Жими Хендрикс нар одоогийн уран бүтээлчдээс ч илүү орлого хийж, огтхон ч мартагдаагүй л байна. Тэрнээс гадна би тоглодог хөгжимдаа хайртай. Хүн дуртай юмаа хийж байхдаа л хамгийн аз жаргалтай байдаг шүү дээ.
-Та “Ocean’s 11” хамтлагтайгаа хуучны дуунуудыг сэргээж дуулсан. Хамгийн сүүлд гаргасан “Just like you”-дээ ч дээр үеийн бүтээлүүдийг оруулсан байна билээ. Хуучны зүйлсийг дахин давтах болсон учир юу вэ?
-Яагаад болохгүй гэж. Ингэж л бодсон. Олон хамтлаг, дуучин хуучны сайхан дуунуудыг шинээр баяжуулж дуулсан. Зарим нь электро, хип хоптой хослуулж, нөгөө хэсэг нь рок маягаар өөрчилсөн гээд л. Харин би жааз маягаар дуулсан. Уран бүтээлч бүр өөр өөр. Үүн шиг сонсогчдын сонирхол ч адилгүй. Жаазад дуртай нь минийхийг, индиг сонсдог бол “Лэмонс”-ийг авна биз.
-Таныг Дүрслэх урлагийн дээд сургууль төгссөн гэж сонссон?
-Тийм ээ. Ардын зураач Д.Амгалангийн ангид монгол зургийг, Я.Оюунчимэг багшийн дор график зурагт таван жил сурсан юм.
-Зураачаас хөгжимчний зам руу орсон түүх тань их сонин байна?
-Тэгж л таарсан хэрэг. Хувь заяа ч гэх юмуу. 1998 онд “Шөнийн галт тэрэг” хамтлаг байгуулж, хөгжимчний замд орсон. Хэдийгээр би зураач мэргэжлээрээ ажиллаагүй ч Дүрслэх урлагийн сургуулиас, Д.Амгалан, Я.Оюунчимэг багш нараасаа олон зүйлийг сурсан.
-Амьдралын ухааныг уу?
-Тэгж хэлж болно оо. Их мундаг хүмүүс. Нарны өөдөөс, ээжийгээ тосоод гүйж яваа хүүхдийг харуулсан “Ээж ээ сайн байна уу” зургийг Д.Амгалан багш маань зурсан юм шүү дээ. Харин Оюунаа багш бол усан будгаар зурахдаа Монголдоо хамгийн сайн нь. Миний хувьд тэд ёстой эр хүний, бас жинхэнэ эмэгтэйн дүр юм. Их ухаантай, даруухан зантай. Гэхдээ тийм даруу байлаа гээд хүмүүсийн дор нь оролгүй үргэлж хүндлүүлдэг. Мөн хэнийг ч загнадаггүй ч хүмүүс хоёр багшаас минь эмээдэг. Хамгийн гол нь урлагт хайртай байгаа чанар нь гайхалтай. Би одоогоор багш нар шигээ байж чадахгүй ч хүн шиг хүн болохын төлөө хичээж л явна.
-Дүрслэх урлагийн сургуульд сурсан нь таны одоогийн уран бүтээлд яаж нөлөөлж байна вэ?
-Хоёр дээр хоёрыг нэмээд дөрөв гарна гэж ихэнх сургуульд заадаг. Харин дүрслэхт ийм байх ёстой, тэр нь зөв гэж биш, хүн бүр өөр өөр гэдгийг чухалчилж, дотоод ертөнцийг нь нээн илрүүлдэг байсан . Зан чанарын талаас намайг нямбай, цэгцтэй байхад сургасан. Монгол зургийн ангид сурсан болохоор ч тэр үү бүтээлүүдээ баялаг зохиомжтой байлгах дуртай.
-Ингэхэд хамтлагаа яагаад “Ocean’s 11” гэж нэрлэсэн юм бэ?
- Нэг их утга санаа бэлгэдэж ийм нэр өгөөгүй. Зүгээр л тэгээд шийдчихсэн юм.
-“Ocean’s 11” хамтлаг голдуу жааз маягаар бүтээлээ туурвидаг. Харин таны ганцаарчилсан цомог гитарын гоцлол, акустик шинж илүү давамгайлсан байдаг.
-Би ганцаараа ч байсан, хамтлагтаа ч дуулсан аль алинд нь л зүрх сэтгэлээ шингээн тоглодог. Мөн акустик, жааз, блюз аль аль нь дотно мэдрэмж, дулаан уур амьсгал төрүүлдэг болохоор би дуртай.
-“Өндгөн толгойт”-ийн түүхээс яриач. Амьд хөгжмийн фэнүүдийн хамгийн дуртай дуунуудын нэг шүү дээ.
-Энэ дууны аяыг “Шөнийн галт тэрэг”-т байхдаа зохиосон. “Хайлсан шоколад”-тай зэрэг төрсөн дуу л даа. Бид нар тухайн үедээ The Cure, Sound of Garden, Pearl Jam, Cardigans зэрэг рок хамтлагыг их сонсдог байсан юм. Тэдэн шиг энгийн сэдэвтэй хэрнээ цаанаа л гоё дуу зохиохыг хүссэн нь тэр.
-Хөгжим бол таны ажлаас гадна хообий байх. Өөр юу сонирхдог вэ?
-Хоол хийх дуртай. Бүх л төрлийн хоол хийж, турших асар сонирхолтой, нэг төрлийн урлаг. Ер нь ямарваа зүйлд гоо зүй ороход урлаг болдог шүү дээ. Жишээ нь оршуулга гэдэг ёс заншлын нэг хэлбэр. Харин оршуулгын ёслолыг киногоор харууллаа гэхэд тэр нь урлаг болно.
-Хоол дотроо олон янз байдаг шиг хөгжимд ч төөрмөөр их урсгал, чиглэл байдаг. Ингэж ангилж, ялгах нь ямар хэрэгтэй юм бол?
-Заавал бүх урсгалыг ухаж сонсох шаардлагагүй шүү дээ. Чи өөрийнхөө дуртай тэр хөгжмийг мэдэхэд л болно. Тэрнийгээ цааш нь ойлгож, мэдэрч сонсоно биз. Энэ чинь талх идэхтэй л адил. Талх бол дэлхий нийтийн хэрэглээ. Гэхдээ улс бүр, хот болгон, айл айлын талх өөр үнэр, амттай. Тэр дундаас чи нэг гоё талх хийгээд сурчих. Тэгээд л болоо. Тэрнээс биш хорвоогийн бүх талхыг амтална гэвэл хэзээ ч бүтэшгүй.
-Та хаана дуулах дуртай вэ? Тайз бүр өөр байдаг уу?
-Тэгэлгүй яахав. Тайз бүр, үзэгч болгон өөр. Харин миний хувьд хамтлагынхантайгаа, санаа нийлдэг хүмүүстэй хамтдаа, ингэвэл гоё, тэрийг нэмье гэж ярилцаад, ая, үгээ зохиогоод дуулж суух л хамгийн сайхан. Тэр үедээ бид нар яг л юунд ч юм хөөрч баярласан, жаахан хүүхдүүд шиг харагддаг байх даа.
-Сүүлийн үед уран бүтээлчид үндэснийхээ хэв маяг, уламжлалыг бүтээлдээ их ашигладаг болж. Танд тийм санаа бий юу?
-Морин хууртай хамтарч тоглох ч юмуу, үндэсний ямар нэг элементтэй бүтээл туурвиж монгол гэдгээ харуулах шаардлагагүй. П.И.Чайковский гэхэд л “би орос” гээд балалайка бариад яваагүй биз дээ. Хамгийн гол нь мөн чанар байх хэрэгтэй гэж би боддог юм. Мэдээж үндэсний хөгжимтэйгээ хамтарч дуулж бололгүй л яахав. Гэхдээ ямар ч хөгжим тоглож, юуны ч тухай дуулсан тухайн хүний дотоод сэтгэл, мэдрэмж бүтээлийг нь тодорхойлно.

Thursday, December 2, 2010

Gerelee egchid shalguulii

Амьдралын амт
Б.Эгшиглэн

Хэн хамгийн жаргалтай вэ?
Дэлхийн зургаан тэрбум гаруй хүнээс аль улсын иргэд хамгийн аз жаргалтай болохыг Америкт төвтэй “The gallup” хүрээлэнгийнхэн судалжээ. Тэд өнгөрсөн долдугаар сард судалгааны үр дүнг мэдээлсэн бөгөөд даничууд хамгийн аз жаргалтай хүмүүсээр тодорсон юм. Харин монголчууд 153 орноос 130 дугаар байрт оржээ. Эндээс харвал монголчууд бид аз жаргалгүйчүүдийн эгнээнд багтах нь. Гэтэл жагсаалтын дээгүүрт орсон АНУ, Япон, БНСУ зэрэг орнууд амиа хорлолтын түвшингээрээ тэргүүлдэг. Технологийн дэвшил, өндөр хөгжил нь сэтгэл хангалуун байдал, амжилт бүтээлийн баталгаа болж чаддагүйг эндээс харж болно. “Аль улсад амьдардаг, будда, христ, лал гээд ямар шашин шүтдэгээс үл хамааран хүн бүрийн хамгийн гол зорилго бол аз жаргал гэж би боддог” хэмээн Дээрхийн гэгээнтэн XIV далай лам айлдсан нь бий. Бүхний анхаарлын төв болсон аз жаргалтай холбоотой анхны судалгааг Америкийн сэтгэл зүйч Гордон Ватсон 1930 онд хийж байжээ. Тэрнээс хойш эрдэмтэн, сэтгэл зүйчид энэ сэдвээр 2.000 орчим судалгаа хийсэн аж. “Аль үндэстэн хамгийн аз жаргалтай вэ”, “Аз жаргалтай хүн гэж хэнийг хэлэх вэ”, “Аз жаргалыг хамгийн их мэдрүүлдэг зүйл юу вэ” зэрэг асуулт тэдгээрт голлож байв. Тэгвэл Их Британий эрдэмтэд дээрх судалгаануудын үр дүнг нэгтгэж, “Хаана амьдарч, юу эрхэлдэг нь гол бус тухайн хүн өөртөө болон хийж буй зүйлдээ сэтгэл хангалуун байдаг бол тэр аз жаргалтай хүн” хэмээн тодорхойлсон байна. Түүнчлэн аз жаргалд гадаад орчин, дотоод сэтгэл 50:50 хувийн нөлөөтэй хэмээжээ.

Сэтгэл хөдлөлөөс ч илүү
Аз жаргал бол сэтгэл хөдлөлийн нэг хэлбэр ч, үнэндээ тэрнээс илүү зүйл гэнэ. Аз жаргалын илрэл болох инээмсэглэл, баяр талархал, сэтгэл хангалуун, амгалан тайван байдлыг мэдрэхэд биеийн дархлаа нэмэгдэж, зүрх судас, мэдрэлийн системийн үйл ажиллагаа сайжирдаг. Мөн энэ үед тархины зүүн тал бөмбөрцөгийн үйл ажиллагаа идэвхжиж, сэтгэн бодох чадвар, ой тогтоолт нэмэгддэгийг Америкийн Висконсины их сургуулийн эмч нар тогтоосон байна. Дашрамд дурдахад, шашинд итгэдэг хүмүүс бурхангүй үзэлтнийг бодвол илүү аз жаргалтай байдаг гэх судалгаа бий. Тэр дундаа буддын шашны лам нар дэлхийн хамгийн жаргалтай хүмүүсийн тоонд ордог байна. Учир нь байнга бясалгал хийж, нигүүлсэнгүй сэтгэлийг төлөвшүүлснээр тархины зүүн тал илүү хөгждөг аж. Тархи судлаач Ричард Дэвидсон энгийн хүмүүс, буддын шашны лам нарыг оролцуулсан нэгэн туршилт хийжээ. Тархины нарийн мэдрэгч төхөөрөмжүүдийг тэдний толгойд холбон, сайхан зүйл бодохыг даалгасан байна. Тэгэхэд оролцогчдын сэтгэл ханамж, хайр энэрлийг илтгэх гамма долгионы түвшин ихэсч. Хэсэг хугацааны дараа дахин хэмжихэд энгийн хүмүүсийн гамма долгионы түвшин буурч, лам нарынх хэвэндээ байсан байна. Тэр дундаа Мингүр Ринбүүчийн тархины үйл ажиллагаа хамгийн өндөр үзүүлэлттэй гарчээ. Өөрөөр хэлбэл, тархиа байнга дасгалжуулж, сайн сайхны тухай бодох нь урт хугацааны аз жаргалыг бэлэглэж чаддаг байх нь.

Аз жаргалын даавар
Их хотын завгүй амьдралын хэмнэлд, ажил гэрийн хооронд уйтгартай өдрүүдийг өнгөрөөх хүмүүс. Тэд яг л робот шиг болсон байх бөгөөд инээмсэглэл, баяр талархлыг ч мартаж орхисон байдаг. Харин нэгэн эрдэмтэн энэ байдлыг өөрчлөхийг хүсэж, хотынхоо иргэдэд зориулан аз жаргалын тариа зохион бүтээнэ. Хоромхон зуур хүнийг баяр хөөртэй, сэтгэл хангалуун болгодог тэрхүү бэлдмэлийг бүгдээрээ авч, хотынхон аз жаргалтай болж амар сайхандаа жаргажээ. Энэ бол найруулагч Н.Хос-Эрдэнийн “Хүйтэн дэм” киноны нэг хэсэг. Мөнхийн аз жаргалыг бэлэглэгч үүн шиг бэлдмэл ирээдүйд бий болж ч болох юм. Өндөр хөгжилтэй орнуудын эрдэмтэд хийгээд эхэлсэн ч юм билүү. Гэхдээ “айлаас эрэхээр авдраа уудал” гэгчээр бидний биед ч тийм бодис агуулагддаг байна. Эндорфин хэмээх тэрхүү даавар нь хайрлаж дурлах, гэнэтийн бэлэг авах, тэмцээнд түрүүлэх зэрэг сэтгэл хөдлөлийн эерэг мэдрэмжийн үед идэвхжиж, ихээр ялгардаг. Шоколадны хэлтэрхий, зүсэм бялуу, чихэр хүлхэх нь ч эндорфиний нэг үүсгэл. Энэхүү даавар биед хуримтлагдсанаар хүн өөрийн эрхгүй баяр баясгалантай, сэтгэл хангалуун болж, аз жаргалын банк мэт болдгийг эрдэмтэд 30-аад жилийн өмнө нээжээ. Мөн эндорфин биеийн дархлааг эрс сайжруулдгыг ч тэд тогтоосон юм. Дасгал хөдөлгөөн хийж, спортын аль нэг төрлөөр хичээллэх, шоколад, халуун чинжүү байнга идэх, амьдралын идэвхтэй байх нь эндорфины хэмжээг нэмэгдүүлдэг аж.

“Би жаргалтай”
Их Британид өнгөрсөн оны наймдугаар сард хэсэг сэтгэл зүйчид “The science of happiness” буюу “Аз жаргалын шинжлэх ухаан” хүрээлэн байгуулжээ. Тэд ганцхан жилийн дотор дэлхийд хамгийн амжилттай яваа хүрээлэнгийн нэг болсон бөгөөд 26.000 гаруй хүнд аз жаргалын ухааныг заасан аж. Уг хүрээлэнгийн Сайхан сэтгэл, баяр талархал, инээмсэглэлийн хүч, сайхан дурсамж гэсэн дөрвөн хичээлийн тусламжтай хүмүүс аз жаргалыг хором бүрээс мэдрэх чадварт суралцдаг гэнэ. Түүнчлэн өөрийгөө жаргалтай гэж бод. Бэстселлерийн дээгүүр байрт бичигддэг аз жаргал, эерэг сэтгэлгээний номууд ч гагц үүнийг номлодог. Гэхдээ энэ үзлийг тархиндаа хүчээр суулгах бус алхам тутамдаа баяр баяслыг мэдэрч, хамгийн жижиг зүйлсээс ч сайн сайхныг харж сурах нь сэтгэл хангалуун амьдрахын эх үндэс болдог байна.