Gerelee egchid shalguulii

Амьдралын амт
Б.Эгшиглэн

Хэн хамгийн жаргалтай вэ?
Дэлхийн зургаан тэрбум гаруй хүнээс аль улсын иргэд хамгийн аз жаргалтай болохыг Америкт төвтэй “The gallup” хүрээлэнгийнхэн судалжээ. Тэд өнгөрсөн долдугаар сард судалгааны үр дүнг мэдээлсэн бөгөөд даничууд хамгийн аз жаргалтай хүмүүсээр тодорсон юм. Харин монголчууд 153 орноос 130 дугаар байрт оржээ. Эндээс харвал монголчууд бид аз жаргалгүйчүүдийн эгнээнд багтах нь. Гэтэл жагсаалтын дээгүүрт орсон АНУ, Япон, БНСУ зэрэг орнууд амиа хорлолтын түвшингээрээ тэргүүлдэг. Технологийн дэвшил, өндөр хөгжил нь сэтгэл хангалуун байдал, амжилт бүтээлийн баталгаа болж чаддагүйг эндээс харж болно. “Аль улсад амьдардаг, будда, христ, лал гээд ямар шашин шүтдэгээс үл хамааран хүн бүрийн хамгийн гол зорилго бол аз жаргал гэж би боддог” хэмээн Дээрхийн гэгээнтэн XIV далай лам айлдсан нь бий. Бүхний анхаарлын төв болсон аз жаргалтай холбоотой анхны судалгааг Америкийн сэтгэл зүйч Гордон Ватсон 1930 онд хийж байжээ. Тэрнээс хойш эрдэмтэн, сэтгэл зүйчид энэ сэдвээр 2.000 орчим судалгаа хийсэн аж. “Аль үндэстэн хамгийн аз жаргалтай вэ”, “Аз жаргалтай хүн гэж хэнийг хэлэх вэ”, “Аз жаргалыг хамгийн их мэдрүүлдэг зүйл юу вэ” зэрэг асуулт тэдгээрт голлож байв. Тэгвэл Их Британий эрдэмтэд дээрх судалгаануудын үр дүнг нэгтгэж, “Хаана амьдарч, юу эрхэлдэг нь гол бус тухайн хүн өөртөө болон хийж буй зүйлдээ сэтгэл хангалуун байдаг бол тэр аз жаргалтай хүн” хэмээн тодорхойлсон байна. Түүнчлэн аз жаргалд гадаад орчин, дотоод сэтгэл 50:50 хувийн нөлөөтэй хэмээжээ.

Сэтгэл хөдлөлөөс ч илүү
Аз жаргал бол сэтгэл хөдлөлийн нэг хэлбэр ч, үнэндээ тэрнээс илүү зүйл гэнэ. Аз жаргалын илрэл болох инээмсэглэл, баяр талархал, сэтгэл хангалуун, амгалан тайван байдлыг мэдрэхэд биеийн дархлаа нэмэгдэж, зүрх судас, мэдрэлийн системийн үйл ажиллагаа сайжирдаг. Мөн энэ үед тархины зүүн тал бөмбөрцөгийн үйл ажиллагаа идэвхжиж, сэтгэн бодох чадвар, ой тогтоолт нэмэгддэгийг Америкийн Висконсины их сургуулийн эмч нар тогтоосон байна. Дашрамд дурдахад, шашинд итгэдэг хүмүүс бурхангүй үзэлтнийг бодвол илүү аз жаргалтай байдаг гэх судалгаа бий. Тэр дундаа буддын шашны лам нар дэлхийн хамгийн жаргалтай хүмүүсийн тоонд ордог байна. Учир нь байнга бясалгал хийж, нигүүлсэнгүй сэтгэлийг төлөвшүүлснээр тархины зүүн тал илүү хөгждөг аж. Тархи судлаач Ричард Дэвидсон энгийн хүмүүс, буддын шашны лам нарыг оролцуулсан нэгэн туршилт хийжээ. Тархины нарийн мэдрэгч төхөөрөмжүүдийг тэдний толгойд холбон, сайхан зүйл бодохыг даалгасан байна. Тэгэхэд оролцогчдын сэтгэл ханамж, хайр энэрлийг илтгэх гамма долгионы түвшин ихэсч. Хэсэг хугацааны дараа дахин хэмжихэд энгийн хүмүүсийн гамма долгионы түвшин буурч, лам нарынх хэвэндээ байсан байна. Тэр дундаа Мингүр Ринбүүчийн тархины үйл ажиллагаа хамгийн өндөр үзүүлэлттэй гарчээ. Өөрөөр хэлбэл, тархиа байнга дасгалжуулж, сайн сайхны тухай бодох нь урт хугацааны аз жаргалыг бэлэглэж чаддаг байх нь.

Аз жаргалын даавар
Их хотын завгүй амьдралын хэмнэлд, ажил гэрийн хооронд уйтгартай өдрүүдийг өнгөрөөх хүмүүс. Тэд яг л робот шиг болсон байх бөгөөд инээмсэглэл, баяр талархлыг ч мартаж орхисон байдаг. Харин нэгэн эрдэмтэн энэ байдлыг өөрчлөхийг хүсэж, хотынхоо иргэдэд зориулан аз жаргалын тариа зохион бүтээнэ. Хоромхон зуур хүнийг баяр хөөртэй, сэтгэл хангалуун болгодог тэрхүү бэлдмэлийг бүгдээрээ авч, хотынхон аз жаргалтай болж амар сайхандаа жаргажээ. Энэ бол найруулагч Н.Хос-Эрдэнийн “Хүйтэн дэм” киноны нэг хэсэг. Мөнхийн аз жаргалыг бэлэглэгч үүн шиг бэлдмэл ирээдүйд бий болж ч болох юм. Өндөр хөгжилтэй орнуудын эрдэмтэд хийгээд эхэлсэн ч юм билүү. Гэхдээ “айлаас эрэхээр авдраа уудал” гэгчээр бидний биед ч тийм бодис агуулагддаг байна. Эндорфин хэмээх тэрхүү даавар нь хайрлаж дурлах, гэнэтийн бэлэг авах, тэмцээнд түрүүлэх зэрэг сэтгэл хөдлөлийн эерэг мэдрэмжийн үед идэвхжиж, ихээр ялгардаг. Шоколадны хэлтэрхий, зүсэм бялуу, чихэр хүлхэх нь ч эндорфиний нэг үүсгэл. Энэхүү даавар биед хуримтлагдсанаар хүн өөрийн эрхгүй баяр баясгалантай, сэтгэл хангалуун болж, аз жаргалын банк мэт болдгийг эрдэмтэд 30-аад жилийн өмнө нээжээ. Мөн эндорфин биеийн дархлааг эрс сайжруулдгыг ч тэд тогтоосон юм. Дасгал хөдөлгөөн хийж, спортын аль нэг төрлөөр хичээллэх, шоколад, халуун чинжүү байнга идэх, амьдралын идэвхтэй байх нь эндорфины хэмжээг нэмэгдүүлдэг аж.

“Би жаргалтай”
Их Британид өнгөрсөн оны наймдугаар сард хэсэг сэтгэл зүйчид “The science of happiness” буюу “Аз жаргалын шинжлэх ухаан” хүрээлэн байгуулжээ. Тэд ганцхан жилийн дотор дэлхийд хамгийн амжилттай яваа хүрээлэнгийн нэг болсон бөгөөд 26.000 гаруй хүнд аз жаргалын ухааныг заасан аж. Уг хүрээлэнгийн Сайхан сэтгэл, баяр талархал, инээмсэглэлийн хүч, сайхан дурсамж гэсэн дөрвөн хичээлийн тусламжтай хүмүүс аз жаргалыг хором бүрээс мэдрэх чадварт суралцдаг гэнэ. Түүнчлэн өөрийгөө жаргалтай гэж бод. Бэстселлерийн дээгүүр байрт бичигддэг аз жаргал, эерэг сэтгэлгээний номууд ч гагц үүнийг номлодог. Гэхдээ энэ үзлийг тархиндаа хүчээр суулгах бус алхам тутамдаа баяр баяслыг мэдэрч, хамгийн жижиг зүйлсээс ч сайн сайхныг харж сурах нь сэтгэл хангалуун амьдрахын эх үндэс болдог байна.