Айдастай

Тансаг аялгууг мэдрүүлэгч

“Эх орон маань хөгжиж байна, илүү сайхан болно” хэмээн ярих өөдрөг сэтгэлтэй энэ бүсгүйг Г.Энхчимэг гэдэг. Тэрбээр ХБНГУ-ын Эссен хотын “Folkwang university” хөгжмийн их сургуульд долоо дахь жилдээ сурч буй. Монголд дөрөв дэх удаа болсон “Их талын жааз” наадамд тэрбээр оролцохоор эх орондоо ирсэн юм. Г.Энхчимэг уянгалаг зөөлөн, басхүү тансаг сайхан аялгуут флэйт хөгжмөөр тоглодог юм.


-Хөгжимтэй хэрхэн холбогдсон түүхээсээ ярина уу?
-Багадаа би их дуулдаг байлаа. Найм, есөн настайгаасаа ятга сурч эхэлсэн. Тэгээд ХБК-д шалгалт өгч, аавынхаа зөвлөснөөр флэйт хөгжмийг сонгосон. Эхэндээ эргэлзэж байсан ч багшийгаа флэйт тоглохыг харахад их сайхан, гоё санагдсан юм. ХБК-д найман жил сурч, төгссөнийхөө дараа Герман руу явсан.
-Флэйт лимбэтэй их төстэй санагддаг. Энэ хөгжмийн онцлогийн талаар тайлбарлаач?
-Флэйт хөгжим анх Германд бий болсон гэдэг. Манайхны лимбэтэй их төстэй. 1860-аад оны үед мөнгөлөг, олон даралттай, зүүтэй гээд одоогийн хэлбэр төрхөө олсон. Сонгодог хөгжмийн зэмсэг учраас симфони найрал хөгжимд голдуу оролцдог юм. Манай Морин хуурын чуулгад флэйт хөгжим байдаг шүү дээ. Энэ хөгжим надад олон сайхан зүйл өгсөн. Удаан тоглох тусам хөгжмийн ертөнцийн гүн рүү орж, сайхныг нь мэдэрч, хэзээ ч салахааргүй болдог юм байна. Флэйт миний анд нөхөр, хань ижил мэт санагддаг юм. Мөн флэйт их зөөлөн, уянгалаг аялгуутай болохоор сэтгэлийг маань их татдаг.
-Флэйтийг эх оронд нь очиж сурснаар та юу олж авсан бэ ?
-Герман флэйтийн эх орон учраас энэ талын олон сайн хөгжимчин, уран бүтээлчид байдаг. Мөн сонгодог хөгжмийн сонсогчид ч их. Тиймээс тун өрсөлдөөнтэй байдаг. Үүнийг дагаад сургалт нь ч чанартай. Флэйтийн эх орон гэдгээс гадна Герман бол И.С.Бах, Л.Бетховен нарын гайхамшигт хөгжмийн зохиолчдын төрсөн нутаг. Тэнд сурна гэдэг хөгжимчин хүний хувьд том завшаан. Хөгжмийн хувьд гэлтгүй германчуудаас суралцах зүйл бий. Тэдний цаг барьдаг, эхэлсэн ажлаа заавал дуусгадаг, хариуцлагатай зэрэг чанарыг эзэмшсэн.
-Монголынхоо хөгжимчдийг гадаадынхтай харьцуулж үзсэн үү?
-Манайд сонгодог урлаг харьцангуй сүүлд хөгжсөн учраас боловсон хүчин, хүн ам, сонсох хүрээ нь ч арай бага. Үүнийг сонгодог хөгжим 400,500 жил хөгжиж, үндэсний урлагийн нь хэмжээнд хүрсэн улс орнуудтай харьцуулахад ялгаатай байлгүй яахав. Гэхдээ манай хөгжимчид их авьяаслаг, чадвартай хүмүүс. ХБК-оос гадаад руу явсан оюутнуудтайгаа байнга холбоотой байдаг л даа. Тэгэхэд тэдний ихэнх нь тухайн сургуулийнхаа шилдэг оюутан болж, уралдаан тэмцээнд ч өндөр амжилт үзүүлдэг. Энд ирэхэд ч монголын хөгжимчдийн чадал чансаа мэдрэгддэг. Харин төр засгаас тэднийг анхаарч, гадаад руу тэмцээн уралдаанд оролцох зэрэгт нь дэмжих хэрэгтэй шиг санагддаг юм. Германчуудыг харж байхад, авьяастай хүмүүсээ таниад, гаргаж ирээд бүх талаар нь тусалж дэмждэг. Тухайн хүн уран бүтээлдээ л анхаарч, амжилт гаргах болоцоог бүрдүүлсэн байдаг. Сүүлийн үед Япон, Солонгосчууд ч энэ салбарт их амжилт гаргах болж. Энэ нь тэдний сонирхол, хичээл зүтгэл, сурах бололцоо, төр засгийн анхаарал өндөр байдагтай холбоотой.
-Хичнээн сайн хөгжимчид байсан ч сонсогчдын сонирхол бүхнийг шийдвэрлэнэ. Харин манай залуус сонгодог, жааз зэргээс илүүтэй сүүлийн үеийн хитүүд, поп, техно хөгжим тийш хошуурдаг.
-Миний бодлоор, жааз хөгжим, сонгодог урлагийн үзэгч, сонсогч бага биш ээ. Саяхан болж өнгөрсөн “Их талын жааз” наадмын зохион байгуулагчид жил ирэх тутам үзэгчдийн тоо нэмэгдэж буй тухай ярьж байсан. Мөн манайхан гадаадын янз бүрийн орон руу явж, тэндээс янз бүрийн хөгжим, өөр урсгалуудтай танилцах боломж ч нээлттэй болжээ. Баасан гаригийн орой шоудахын оронд нэг газар ороод амьд хөгжим сонсох нь илүү амралт болно гэдгийг мэдэх хүмүүс олширч. Гэхдээ өндөр түвшний, чадварлаг хөгжимчин, сонгодог, жааз хөгжмийн тоглолттой газрууд манайд арай цөөхөн байна л даа. Сая ирээд манай урлагийн байгууллагууд их сайн ажилладаг болсныг харлаа. ДБЭТ-д итали, орос удирдаач ирж ажиллаж байна. Нэг үеэ бодоход сонгодог урлагийн үзэгчид олширчээ. 2000 оны үед гэхэд л бүжгэн жүжиг оролцож буй хүмүүсээсээ цөөхөн үзэгчтэй байлаа шүү дээ.
-Хөгжимчин тухайн зохиолчийн бодол санааг сонсогчдод хүргэх гүүр мөн үү?
-Зохиолч юу хэлэх гэсэн, ямар санаа гаргасныг ойлгож, тэрийгээ хөгжмийн хэлээр дамжуулж, үзэгч сонсогчдод хүргэх нь хөгжимчин хүний нэг үүрэг. Гэхдээ И.С.Бах 1700 оны үед юу бодож, мэдэрч тэрхүү хөгжмийг бичсэнийг олоход хэцүү л дээ. Харин үүнийг олох арга байдаг юм. Тухайн цаг үеийн онцлог, нийтийн сонирхол, зохиогчийн үзэл бодол, ямар хүн байсан тухайг нь судалж мэдэх хэрэгтэй. Хөгжмөө судлаад, удаан хугацаанд тоглоод ирэхээр аяндаа ойлгож, мэдэрч сурдаг.
-Та ямар хөгжим сонсдог вэ? Мэдээж сонгодог урлагтаа үнэнч биз?
-Сургуулийнхаа шугамаар энд тэнд очиж их тоглодог. Тиймээс байнга бэлтгэлтэй байдаг. Өдөржин хөгжмийн хичээлтэй. Бас сургуулилттай. Энэ тохиолдолд орой гэртээ ирээд дахиад л сонгодог хөгжим сонсож чаддагүй л дээ. Сүүлийн үед Miles Davis, Charlie Parker, Ella Fitzgerald нарын классик жаазыг их сонсож байна. Түүнчлэн бага байхдаа сонсдог байсан хуучны дуунуудыг сонсох болж. Хуучны дурсамж сэргээд сайхан санагддаг.
-Чөлөөт цагаараа голдуу юу хийдэг вэ?
-Ном унших, гүйх, хоол хийх дуртай.
-Сонгодог болон жааз урсгалыг оюунлаг хүмүүсийн хөгжим гэдэг. Танд энэ хөгжим юу өгсөн бэ?
-Эдгээр урсгалын хөгжим тоглоход илүү их ур чадвар шаарддагаас ингэж нэрлэдэг байх л даа. Мөн анх сонсож буй зарим хүнд ойгомжгүй, хүлээн авахад хүнд санагдаж болох ч удах тусам сайхныг нь мэдрээд, дуртай болдог юм. Сонгодог хөгжмийн хувьд, нотоо хараад л тоглодог бол, жаазад импровизаци хийж, хөгжимчин тухайн үеийн сэтгэгдлээ илэрхийлж, өөрийн санааг шингээдгээрээ илүү эрх чөлөөтэй юм л даа. Би хааяа найзтайгаа хамт импровизаци хийн, флэйтээ тоглодог.
Сонгодог хөгжим надад юу өгсөн бэ гэвэл таьсан зорилгодоо хүрэх, тэвчээртэй байх чадварыг өгсөн юм болов уу. Жишээ нь хүүхдүүд гадаа тоглож байхад бид хичээлийн хажуугаар хөгжмөө давтаад, яс сууж сурсан. Эхэлснээ заавал дуусгадаг. Мэдээж гоо зүйн мэдрэмж их хөгждөг.
-Та өвөл сургуулиа төгсөнө. Монголдоо шууд ирэх үү?
-Мэдээж насаараа Германд амьдрахгүй л дээ. Гэхдээ ирэх гэж яарахгүй байна. Цаашлаад мастерын зэрэг хамгаалах тухай бодож байна. Тэнд өөр өөр улсаас ирсэн олон янзын хөгжимчид байдаг болохоор тэр дунд өөрийгөө сорихыг хүсдэг.
-Хөгжимчний хувиар бус жирийн иргэний нүдээр Монголыг хараад, шүүмжлэх зүйл байна уу?
-Би сүүлд хоёр жилийн өмнө Монголд ирсэн юм. Тэрнээс хойш их өөрчлөгдсөн байна. Манай орон хөгжиж байгаа нь ажиглагддаг. Ирэхэд хамгийн сайхан санагддаг юм нь европыг бодвол залуучууд ихтэй. Хийж бүтээх, сурч мэдэх, өөрийгөө хөгжүүлэх хүсэлтэй залуусаар амьдрал ид буцалж байна. Харин жаахан бухимдал ихтэй, хүмүүс хийж байгаа ажилдаа эзэн болж чаддаггүйг анзаарсан. Хүн бүр өөр өөрийн ажлаа сэтгэлээсээ хийгээд явах юм бол удахгүй сайхан болох биз ээ.